▬
‘Ik werkte voor de Anne Frank Stichting waar we veel Syrische vluchtelingen ontvingen. Die leidde ik dan rond in het Anne Frank Huis. Ik zag twee groepen: een groep die zich ontzettend herkende in het verhaal van Anne Frank: het opgesloten zitten, het gevaar, de angst en de beklemming. Er was ook een andere groep, die zich afvroeg: waarom loop ik hier eigenlijk? Waarom moet ik over een oorlog leren als ik zèlf uit een oorlogsgebied kom en daar de meest verschrikkelijke dingen heb zien gebeuren? Wat heeft dit met mij te maken als ik niet de Nederlandse afkomst heb, zelf niet Joods ben of een oma en opa heb die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt?
Ik heb ook altijd heel erg gehouden van die typische grootouder-kind relaties. Voor mijn werk als onderzoeker kwam ik veel in contact met Holocaust overlevenden. Ik ging dan bij hele oude mensen op bezoek, kreeg een kopje koffie en een klef koekje en dan vertelden ze me de meest interessante verhalen. Alsof ik op bezoek ging bij mijn eigen grootouders. Zelf had ik ook een geweldige, bijzondere opa. Hij was brommerig, maar als je ‘m wat langer kent en er onder gaat pulken, dan komt er een hele lieve gekke en interessante man tevoorschijn. Daaruit heb ik inspiratie gehaald voor het karakter van meneer Cohen.
‘En zo is dat allemaal bij elkaar gekomen: tot een spannend en ontroerend boek over een Syrisch meisje dat bevriend raakt met een heel oude Joodse meneer. De vriendschap, en de herkenning die ze beiden vinden in elkaars verhalen, wordt een manier waarop ze allebei gaan helen en een plek vinden voor hun eigen trauma’s.’
‘De oorlog is groot en tegelijkertijd heel erg klein. Ik heb ooit een dagboek gelezen van een vrouw die in haar dagboek schrijft aan haar geliefde, die werd opgepakt. Wij weten nu dat hij allang was doodgeschoten. Maar zij schreef zeker nog een jaar lang door aan hem, denkende dat hij nog leefde. Dat maakt het zo nijpend en verdrietig.
Wat me ook zo raakt uit dagboeken en brieven uit die tijd, is het besef dat men heeft hoe bizar een oorlog is. Het begrijpen en het proberen te vatten van wat er überhaupt aan de hand is. Maar ook de hele normale dingen zijn me bijgebleven, zoals de hoop, de lol die ze met elkaar hadden en de grapjes. Ik heb een verzetsvrouw gesproken die is opgepakt en in een concentratiekamp heeft gezeten. Een van de manieren waarop zij en haar vriendin die verschrikkingen aankonden en elke dag overleefden was door gekke liedjes te verzinnen. Dat vond ik zó bijzonder! En dat terwijl ze in een concentratiekamp zaten, met de realiteit dat ze elk moment konden sterven aan honger, ziekte of door vermoord te worden.’
‘Ik sprak onder andere met een joodse vrouw die me enorm inspireerde. Zij was kinderverzorgster in de joodse crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg en hielp bij het redden van kinderen uit die crèche. Toen ik haar sprak, zag ik echt die jonge vrouw in haar ogen. Ze was onafhankelijk, mooi en eigengereid. Die eigenschappen komen ook terug in het karakter van Mia. Ze moest een fascinerende vrouw en een pittige tante worden. Iemand die zó interessant was, dat Laila koste wat het kost haar brieven wilde blijven lezen.
Toen ik Mia’s karakter schreef merkte ik dat ik haar niet per se altijd even aardig vond. Ze is best egoïstisch, niet altijd even sympathiek en maakte ingrijpende keuzes voor zichzelf. Iedereen die haar ontmoette, onthield haar omdat ze bijzonder, maar ook zo bijzonder moeilijk was.’
‘Vanaf het begin heb ik met mezelf afgesproken: ik bemoei me niet met de inhoud. Dat zou ook niet goed zijn voor het creatieve proces van George en Eran. Ik heb altijd het vertrouwen gehad dat de essentie van het verhaal er in zou zitten. Er zijn wel dingen weggehaald of juist toegevoegd. In het boek zijn de bijvoorbeeld Nazis de daders en de slechteriken. Dit is een gegeven, een verhaal dat zich op de achtergrond afspeelt. In het theaterstuk is er echt een karakter toegevoegd. Dan staat er opeens een nazi op het podium – een personificatie van alle slechteriken in het boek. Ik las het script en dacht wel even, ‘wat doet die nazi daar’? Maar toen ik het eenmaal voor me zag, snapte ik het helemaal.’
‘Waar ik absoluut van overtuigd ben is dat je als mens het verleden nodig hebt om het heden én de toekomst te snappen. De Tweede Wereldoorlog is vandaag de dag nog steeds zo’n relevant onderwerp. De Holocaust is misschien wel hét grootste verschrikkelijke dieptepunt in de geschiedenis van de mensheid. We moeten niet vergeten dat het mensen waren die elkaar dit aandeden. En we zijn er als mens nog steeds toe in staat. Het denken in ‘ik’ versus ‘wij’. En dat wat we niet kennen te wantrouwen. Daarom is het zo belangrijk om kritisch te blijven en empathie en kennis over de ander te bevorderen. We moeten over dit soort onderwerpen blijven nadenken. Maar dus wel op een manier die ook relevant is voor mensen die niet-Joods zijn, of die geen opa’s en oma’s hebben die de oorlog hebben meegemaakt. Dit verhaal is voor iedereen belangrijk.’
‘De tegenstelling dat zo’n vriendschap niet kan, vond ik enorm interessant. Ik heb ooit educatieve films gemaakt, waarin met name jongeren van een niet-Nederlandse achtergrond in gesprek gingen met Joodse ouderen. En die Joodse ouderen, die durfden eigenlijk het gesprek niet aan te gaan. Dit kwam door wederzijdse vooroordelen. Het lijkt in het begin alsof het nooit gaat lukken, alsof je die mensen niet aan elkaar kunt verbinden. Dat is natuurlijk onzin, het zijn allemaal lieve, aardige mensen. Maar dat is wel het idee, die vooroordelen bestaan helaas wel. De grap is, als je al die vooroordelen en stereotypes weghaalt, dan ga je kijken naar de overeenkomsten die de mensen verbinden. Dat heb ik iets aangedikt bij de karakters Laila en Meneer Cohen: man versus vrouw, jong versus oud, Syrisch versus Joods, oorlog nu versus oorlog toen. Haal dat weg, dan zijn ze allebei koppig, slim en nieuwsgierig. Alle dingen die ze aan elkaar bindt blijven dan over. Als je de moeite neemt, dan besef je dat je veel meer met elkaar gemeen hebt dan je denkt.’
De brieven van Mia tourt vanaf 21 april door heel Nederland. Check de speellijst hier! Het gelijknamige boek kun je in onze webshop kopen.
Wat doet dat eigenlijk met je, een oorlog meemaken? Als je je huis en familie achter moet laten omdat het te gevaarlijk is? Een moeilijke vraag, die auteur Astrid Sy op originele en speelse wijze weet te beantwoorden met het verhaal van Laila in het boek De brieven van Mia.
Als historicus is Astrid constant op zoek naar persoonlijke verhalen. Hoe is het voor een mens om een oorlog mee te maken? In haar debuut De brieven van Mia vervult Astrid haar grootste wens: ervoor zorgen dat alle verhalen die ze verzamelde gehoord worden. Met een enorm talent voor verhalen vertellen, maakt zij het meemaken van een oorlog begrijpelijk voor de jonge lezer.
In 2022 komen ROSE stories en George & Eran Producties samen met de familievoorstelling De brieven van Mia, gebaseerd op het gelijknamige boek van Astrid Sy. De voorstelling is geschreven door George Elias Tobal en geregisseerd door Eran Ben-Michaël.
Laila woont samen met haar moeder, zus en broertje in een asielzoekerscentrum. Ze zijn gevlucht uit Syrië, waar Laila haar vader achter moest laten.
Op 3 mei gaat de muzikale familievoorstelling De brieven van Mia in première in Koninklijk Theater Carré.
ROSE stories is een collectief van verhalenvertellers, producenten en talentontwikkelaars. Wil je een verhaal of idee met ons delen? Neem dan contact met ons op via info@rosestories.nl
